Hành trình hồi sinh giấy thải: Hiện thực hóa giấc mơ kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam

02:56 | 05/12/2025
Trong khi thế giới đang loay hoay với bài toán rác thải và cạn kiệt tài nguyên, tại Việt Nam, một doanh nghiệp đã lặng lẽ chứng minh rằng: Rác thải, nếu đặt đúng chỗ, chính là vàng.
Hành trình hồi sinh giấy thải: Hiện thực hóa giấc mơ kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam
Hành trình "hồi sinh" giấy thải: Hiện thực hóa giấc mơ kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam.

Đó là câu chuyện của Công ty Cổ phần Miza - nơi những tờ giấy vụn tưởng chừng vô tri được trao một vòng đời mới, khởi tạo nên một hệ sinh thái tuần hoàn bền vững, mang lại lợi ích kép cho cả môi trường, kinh tế và xã hội.

Những "mỏ vàng" bị lãng quên và nỗi đau của môi trường

Một buổi sáng mùa đông tại ngôi làng ven đô Hà Nội, khi sương mù còn chưa tan hẳn, nhịp sống lao động đã bắt đầu hối hả. Tại các điểm tập kết phế liệu, những người lao động tự do vẫn miệt mài phân loại từng tờ báo cũ, từng chiếc vỏ hộp carton nhăn nhúm bị vứt bỏ sau khi hoàn thành sứ mệnh bao bọc hàng hóa.

Trong mắt đại đa số mọi người, đó là rác - thứ cần được tống khứ nhanh chóng ra khỏi ngôi nhà sạch đẹp. Nhưng trong suy nghĩ của những người thu gom, đó là "cơm áo". Và ở một góc nhìn vĩ mô hơn, đó chính là tài nguyên đang bị lãng phí.

Việt Nam, một quốc gia đang trên đà phát triển công nghiệp hóa mạnh mẽ, đang phải đối mặt với mặt trái của sự tăng trưởng: Rác thải. Những con số thống kê biết nói đã chỉ ra một thực trạng đáng báo động. Mỗi năm, cả nước thải ra khoảng 6,8 triệu tấn giấy các loại. Tuy nhiên, nghịch lý nằm ở chỗ chỉ có hơn 55% trong số đó được thu hồi và tái chế.

Hàng trăm tấn giấy thải được thu gom về Miza mỗi ngày.

Hàng trăm tấn giấy thải được thu gom về Miza mỗi ngày.
 
Vậy gần 45% còn lại - tương đương hàng triệu tấn giấy - đang ở đâu? Câu trả lời nằm dưới những bãi chôn lấp khổng lồ, nơi chúng phân hủy và gây ô nhiễm đất, nguồn nước ngầm; hoặc bị đốt bỏ, tạo ra khói bụi và khí thải độc hại. Trong khi đó, để có giấy sử dụng, ngành công nghiệp giấy truyền thống vẫn phải đốn hạ rừng tự nhiên để lấy bột giấy nguyên sinh. Việc sản xuất giấy từ gỗ mới không chỉ tiêu tốn hàng chục nghìn lít nước sạch mà còn phát thải lượng lớn khí nhà kính, góp phần làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu.
 
Chính từ nỗi trăn trở trước nghịch lý "vừa thừa rác, vừa thiếu tài nguyên" ấy, năm 2010, những người sáng lập Miza đã quyết định dấn thân vào một con đường đầy chông gai nhưng cũng đầy ý nghĩa: Xây dựng mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành giấy.
 
Miza - Từ ý tưởng táo bạo đến hiện thực hóa khát vọng xanh
"Chúng tôi không chỉ nhìn thấy vấn đề môi trường đang cấp bách, mà còn nhận ra cơ hội tạo ra giá trị thực sự từ những tấm giấy tưởng chừng bỏ đi", anh Đoàn Phan Duy - người điều hành dự án Miza chia sẻ về những ngày đầu khởi nghiệp.
 
Vào thời điểm hơn một thập kỷ trước, khái niệm "kinh tế tuần hoàn" (Circular Economy) tại Việt Nam vẫn còn là một thuật ngữ xa lạ, chủ yếu nằm trên các văn bản nghiên cứu hơn là thực tế sản xuất. Tư duy sản xuất tuyến tính (Khai thác - Sản xuất - Vứt bỏ) vẫn thống trị. Việc Miza lựa chọn đi ngược dòng, lấy rác thải làm nguyên liệu đầu vào, được xem là một quyết định dũng cảm.
 
Mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành giấy.
Mô hình kinh tế tuần hoàn trong ngành giấy.
 
Ý tưởng ban đầu của Miza rất mộc mạc nhưng chứa đựng triết lý sâu sắc: Gom giấy thải từ cộng đồng, sử dụng công nghệ để tái sinh chúng thành các loại giấy chất lượng cao phục vụ ngành bao bì và in ấn, đồng thời tạo ra sinh kế bền vững cho những người yếu thế trong xã hội.
 
Hành trình hơn 15 năm của Miza không phải là một đường thẳng trải hoa hồng. Từ dây chuyền đầu tiên với công suất khiêm tốn 7.500 tấn sản phẩm/năm vào năm 2010, đội ngũ Miza đã phải vượt qua vô vàn thách thức về vốn, về công nghệ xử lý và cả việc thay đổi thói quen của người tiêu dùng.
 
Nhưng với tầm nhìn kiên định, họ đã từng bước lớn mạnh. Đến nay, với việc mở rộng nhà máy mới tại Nghi Sơn và nâng cấp nhà máy Đông Anh, Miza đã sở hữu 3 dây chuyền với tổng công suất lên tới 200.000 tấn/năm, trở thành một trong những cánh chim đầu đàn trong lĩnh vực tái chế giấy tại miền bắc và Việt Nam.
Nhà máy Miza Nghi Sơn tại Thanh Hoá với mức công suất 125.000 tấn/năm.

Nhà máy Miza Nghi Sơn tại Thanh Hoá với mức công suất 125.000 tấn/năm.

Công nghệ tiên phong - Chìa khóa của sự tuần hoàn

Nhiều người vẫn lầm tưởng tái chế giấy là một quy trình thủ công, bẩn thỉu và gây ô nhiễm. Miza đã đập tan định kiến đó bằng việc đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ hiện đại tiêu chuẩn trong ngành tái chế giấy.

Tại các nhà máy của Miza, quy trình sản xuất không đơn thuần là nghiền giấy cũ thành giấy mới. Đó là một tổ hợp công nghệ cao được quản lý bởi hệ thống DCS (Distributed Control System) tự động hóa 100%. Hệ thống này cho phép kiểm soát chặt chẽ mọi thông số kỹ thuật, bảo đảm chất lượng giấy đầu ra đồng nhất, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của các dòng giấy Kraftliner, Testliner và Medium - những nguyên liệu đầu vào quan trọng cho ngành công nghiệp đóng gói xuất khẩu.

Dây chuyền sản xuất giấy tái chế được đồng bộ và tự động hoá của Miza.

Dây chuyền sản xuất giấy tái chế được đồng bộ và tự động hoá của Miza.

Hệ thống kiểm soát quy trình sản xuất nghiêm ngặt.

Hệ thống kiểm soát quy trình sản xuất nghiêm ngặt.

Tuy nhiên, điểm sáng lớn nhất trong công nghệ của Miza không nằm ở sản phẩm, mà nằm ở quy trình xử lý môi trường. Anh Đoàn Phan Duy tự hào cho biết: "Mô hình của chúng tôi được thiết kế để không bỏ đi thứ gì. Chất thải rắn của quá trình tái chế giấy đạt tỷ lệ tái sử dụng lên đến 95%".

Cụ thể, quy trình "xanh" của Miza hoạt động như sau:

Với nước thải: Đây là vấn đề nhức nhối nhất của ngành giấy. Miza đã đầu tư hệ thống xử lý nước thải hiện đại với tổng thể tích 12.000m³, áp dụng công nghệ tuyển nổi, khử mực tiên tiến. Nước thải sau xử lý đạt tiêu chuẩn cột A theo quy định Việt Nam, và quan trọng hơn, công nghệ tuần hoàn cho phép tái sử dụng tới 50% lượng nước này quay lại phục vụ sản xuất.

Hệ thống xử lý nước thải tiên tiến và hiện đại bậc nhất miền bắc.

Hệ thống xử lý nước thải tiên tiến và hiện đại bậc nhất miền bắc.

Với rác thải nilon: Phần tạp chất nilon lẫn trong giấy phế liệu được thu hồi và chuyển hóa thành năng lượng nhiệt (hơi nước) để phục vụ sấy giấy, giúp giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Với tro xỉ và bùn thải: Miza hợp tác nghiên cứu để chuyển hóa các phụ phẩm này thành gạch không nung, biến chất thải cuối cùng thành vật liệu xây dựng hữu ích.

Đây chính là minh chứng sống động nhất cho mô hình kinh tế tuần hoàn: Đầu ra của quy trình này trở thành đầu vào của quy trình khác, triệt tiêu tối đa lượng rác thải ra môi trường.

Những con số biết nói và tác động vĩ mô

Nếu chỉ nói về công nghệ, câu chuyện của Miza có thể vẫn khô khan. Nhưng khi nhìn vào những tác động thực tế mà dự án này mang lại sau 15 năm, chúng ta mới thấy hết tầm vóc của nó.

Tính từ khi thành lập đến nay, Miza đã tái chế thành công gần 925.000 tấn giấy. Để hình dung quy mô của con số này, hãy làm một phép tính quy đổi dựa trên các nghiên cứu môi trường:

Việc tái chế gần 1 triệu tấn giấy này đồng nghĩa với việc cứu sống khoảng 15,73 triệu cây xanh trưởng thành. Nếu không có hoạt động tái chế, số lượng cây này đã bị đốn hạ để làm bột giấy nguyên sinh. Con số này tương đương với việc phủ xanh lại hàng nghìn héc-ta rừng, giữ lại lá phổi xanh cho trái đất.

Quy trình này cũng giúp tiết kiệm hơn 24 tỷ lít nước - một nguồn tài nguyên quý giá đang ngày càng khan hiếm.

Mỗi năm, việc tái chế của Miza giúp giảm phát thải hàng nghìn tấn CO2, góp phần quan trọng vào cam kết Net Zero của Việt Nam trong tương lai.

Anh Duy nhấn mạnh: "Mỗi tấn giấy tái chế đều tạo ra tác động kép: Vừa giảm áp lực lên các bãi rác vốn đang quá tải, vừa tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên đang cạn kiệt. Quan trọng hơn, chúng tôi muốn chứng minh rằng mô hình kinh tế tuần hoàn có thể vận hành hiệu quả và sinh lời ngay tại Việt Nam, chứ không chỉ là lý thuyết trong sách vở".

Mỗi cuộn giấy được tái sinh là minh chứng cho nỗ lực “giải cứu” môi trường của Miza.

Mỗi cuộn giấy được tái sinh là minh chứng cho nỗ lực “giải cứu” môi trường của Miza.

Mạng lưới nhân văn - Khi "Ve chai" trở thành đối tác chiến lược

Bên cạnh khía cạnh môi trường và công nghệ, câu chuyện của Miza còn mang đậm tính nhân văn sâu sắc thông qua việc kiến tạo một mạng lưới xã hội bền vững.

Trong nền kinh tế truyền thống, những người thu gom phế liệu (ve chai) thường là nhóm lao động yếu thế, thu nhập bấp bênh và ít được xã hội coi trọng. Miza đã thay đổi điều này bằng cách xây dựng một mạng lưới liên kết với hơn hàng trăm điểm thu gom (vựa ve chai) và hợp tác chặt chẽ với hàng nghìn lao động tự do.

Thay vì hoạt động manh mún, thông qua hệ thống logistics và trạm ép của Miza tại Bắc Ninh (cũ), Vĩnh Phúc (cũ), Nghệ An ..., hoạt động thu gom phế liệu trở nên bài bản hơn. Miza không chỉ là nơi tiêu thụ sản phẩm cho họ mà còn giúp tạo ra sinh kế ổn định. Những người thu gom giờ đây trở thành mắt xích không thể thiếu trong chuỗi cung ứng nguyên liệu xanh.

Miza đã chứng minh rằng doanh nghiệp không chỉ tồn tại để kiếm lợi nhuận, mà còn để phụng sự xã hội. Từ nguồn lợi nhuận thu được, công ty liên tục tái đầu tư vào cộng đồng. Điển hình là việc hỗ trợ 3 tỷ đồng cho chương trình "Xóa nhà tạm, nhà dột nát" tại Thanh Hóa, giúp những gia đình khó khăn an cư lạc nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp gắn liền với trách nhiệm xã hội (CSR) đã trở thành kim chỉ nam cho mọi hoạt động của Miza.

Hàng nghìn người lao động được hưởng lợi từ mạng lưới ‘đại sứ’ môi trường của Miza.

Hàng nghìn người lao động được hưởng lợi từ mạng lưới ‘đại sứ’ môi trường của Miza.

Gieo mầm xanh vào nhận thức cộng đồng

Nhận thức rõ rằng công nghệ chỉ là công cụ, còn ý thức con người mới là gốc rễ của bảo vệ môi trường, Miza đã dành nhiều tâm huyết cho giáo dục và kết nối cộng đồng.

Dự án sẽ tạo ra những "điểm chạm" đầy cảm xúc thông qua các chương trình như "Đổi giấy lấy quà", các cuộc thi sáng tạo từ vật liệu tái chế. Hơn 7.000 trẻ em và người dân địa phương đã được tham gia các buổi giáo dục trực quan về phân loại rác và giá trị của việc tái chế.

"Chúng tôi muốn biến hành động bảo vệ môi trường thành niềm vui và thói quen thường ngày chứ không phải là nghĩa vụ nặng nề", anh Duy chia sẻ. Khi một em học sinh nhìn thấy tờ giấy cũ mình vứt đi quay trở lại dưới hình hài một sản phẩm mới hữu ích, bài học về tiết kiệm và bảo vệ thiên nhiên trở nên sống động hơn bao giờ hết. Miza đang nỗ lực gieo những hạt mầm tư duy xanh vào thế hệ trẻ, những người chủ tương lai của đất nước, để bảo đảm rằng nền kinh tế tuần hoàn sẽ được tiếp nối và phát triển rực rỡ hơn nữa.

Hình ảnh các hoạt động xã hội nổi bật của Miza trong năm 2025.

Hình ảnh các hoạt động xã hội nổi bật của Miza trong năm 2025.

Tầm nhìn tương lai - Không chỉ là giấy, đó là hệ sinh thái

Dừng lại chưa bao giờ có trong từ điển của Miza. Nhìn về tương lai, ban lãnh đạo công ty đã vạch ra những mục tiêu đầy tham vọng nhưng hoàn toàn khả thi.

Mục tiêu lớn nhất là đạt mốc tái chế 1 triệu tấn giấy, tạo ra hàng chục nghìn việc làm bền vững. Song song với việc mở rộng quy mô, Miza cam kết thực hiện "xanh hóa" triệt để quá trình sản xuất. Công ty đặt kế hoạch giảm 15% năng lượng tiêu hao trên mỗi tấn giấy thông qua việc áp dụng các công nghệ tiên tiến nhất.

Đặc biệt, Miza đang dẫn đầu xu hướng chuyển đổi năng lượng trong ngành công nghiệp. Kế hoạch thay thế hoàn toàn than đá bằng nhiên liệu sinh khối (biomass) và mở rộng hệ thống điện mặt trời áp mái để đáp ứng 15% nhu cầu điện năng tiêu thụ tại nhà máy đang được gấp rút triển khai.

Không chỉ giới hạn trong phạm vi nhà máy, Miza còn hướng tới việc hợp tác với các doanh nghiệp xã hội để mở rộng danh mục thu gom sang các vật liệu tiềm năng khác như vỏ hộp sữa. Dự án trồng thêm 10.000 cây xanh đô thị đến năm 2030 cũng là lời khẳng định đanh thép cho cam kết đồng hành cùng thiên nhiên của doanh nghiệp.

Miza tích cực đầu tư vào năng lượng xanh như năng lượng mặt trời, nhiên liệu sinh khối.

Miza tích cực đầu tư vào năng lượng xanh như năng lượng mặt trời, nhiên liệu sinh khối.

Hơn 15 năm hình thành và phát triển, dự án Miza không chỉ là câu chuyện thành công của một doanh nghiệp tái chế giấy. Đó là minh chứng sống động cho thấy Việt Nam hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ, làm chủ quy trình để biến thách thức rác thải thành cơ hội phát triển.

Mỗi tờ giấy được tái sinh tại Miza không chỉ mang giá trị vật chất, mà nó còn chuyên chở thông điệp về sự kết nối. Kết nối giữa người lao động nghèo với doanh nghiệp hiện đại, kết nối giữa hành động nhỏ của mỗi cá nhân với sự sống còn của môi trường, và kết nối giữa hiện tại với một tương lai phát triển bền vững.

Như lời anh Đoàn Phan Duy đã nói: "Phát triển bền vững không chỉ là khẩu hiệu. Khi mọi nguồn lực được tối ưu, công nghệ hiện đại được áp dụng và cộng đồng cùng chung tay, chúng ta có thể vừa bảo vệ môi trường, vừa tạo ra cơ hội kinh tế và nâng cao chất lượng sống". Miza đã, đang và sẽ tiếp tục là người tiên phong mở đường, truyền cảm hứng cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam trên hành trình xanh hóa nền kinh tế.

 

Nguồn: Nhân dân